Mobiliteit op de arbeidsmarkt meetbaar maken. De mogelijkheden van het Datawarehouse Arbeidsmarkt en het PMBA-bestand: enkele illustraties

De uitwerking van de theorie van de transitionele arbeidsmarkt en het concept mobiliteit op de arbeidsmarkt staat of valt met de beschikbaarheid van statistisch materiaal waarmee de stromen op de arbeidsmarkt in kaart kunnen worden gebracht. Het is nodig om met behulp van dynamische statistieken adequate informatie te vergaren die de verschillende stromen op de arbeidsmarkt duidelijk in beeld kunnen brengen. Een mogelijkheid is de statistische verwerking van administratieve data. Op dit gebied is er de laatste jaren in België heel wat vooruitgang geboekt met de constructie van het ‘Datawarehouse’. In dit Datawarehouse is een koppeling gemaakt van de belangrijkste informatie uit de administratieve bestanden van de Sociale Zekerheid. De opzet van deze paper is de voorstelling van het Datawarehouse en de bespreking van de manier waarop het een belangrijk instrument kan vormen voor analyses met betrekking tot mobiliteit op de arbeidsmarkt.¹ In een eerste deel worden de opbouw, de mogelijkheden en de beperkingen van het Datawarehouse besproken. Het Datawarehouse bevat basistoepassingen voor de analyse van mobiliteit op de arbeidsmarkt. Een eerste toepassing heeft betrekking op arbeidsmarktmobiliteit (eventuele verandering van socio-economisch statuut), een tweede toepassing behandelt jobmobiliteit (eventuele verandering van job) en een derde toepassing betreft arbeidsmarktmobiliteit vanuit een RVA-statuut.² Deze basistoepassingen zullen worden besproken en uitgewerkt met behulp van een concreet voorbeeld van analyse in deel 2.

Daarnaast is er in het kader van een federaal gefinancierd onderzoeksproject³ een steekproef getrokken (verder PMBA-bestand genoemd) uit het Datawarehouse van de bevolking op arbeidsleeftijd. Deze steekproef werd getrokken voor het tweede kwartaal van 1998 en de personen in de steekproef werden vervolgens ieder kwartaal opgevolgd tot en met het derde kwartaal van 2000. In het derde deel van deze bijdrage geven we een overzicht van de mogelijkheden van de steekproef om mobiliteit op de arbeidsmarkt in kaart te brengen. Niet alle stromen op de arbeidsmarkt kunnen worden besproken met behulp van het PMBA-bestand. Mobiliteit tussen voltijds en deeltijds werk (I) van de loontrekkenden kunnen we in kaart brengen. Hetzelfde geldt voor de stromen tussen werk en werkloosheid (II), met deze uitzondering dat we enkel die werklozen kennen die een uitkering van de RVA (Rijksdienst voor Arbeidsbemiddeling) ontvangen. Omdat het Datawarehouse enkel informatie bevat over de beroepsbevolking, en niet over de niet-beroepsactieven, is het niet mogelijk om stromen tussen betaalde arbeid en onderwijs in kaart te brengen. Wat betreft de mobiliteit tussen betaalde arbeid en zorgarbeid/vrije tijd (IV) kunnen we maar een beperkt deel van de verschuivingen in kaart brengen. Enkel de beweging van betaalde arbeid naar een voltijdse loopbaanonderbreking (en andersom) kan worden weergegeven. Het einde van de loopbaan met de evolutie van betaalde arbeid naar pensioen (V) kan (voorlopig) ook maar voor een beperkt deel worden beschreven. Enkel de verschuiving naar het voltijdse brugpensioen kan worden in kaart gebracht. In de toekomst zal dus ook het einde van de loopbaan beter in kaart kunnen worden gebracht, want er is inmiddels een project opgestart om de gegevens van het pensioenkadaster te koppelen aan het Datawarehouse.

¹ Deze paper was mogelijk dankzij financiering vanwege de Vlaamse regering (Programma VIONA, Beleidssteunpunt) en vanwege de federale overheid, POD Wetenschapsbeleid, Programma Agora, Project Kwaliteit van de Arbeid.

² In het Belgische socialezekerheidsstelsel is de Rijksdienst voor Arbeidsvoorziening (RVA) belast met de organisatie van de werkloosheidsverzekering, wat de toekenning van een vervangingsinkomen inhoudt aan onvrijwillig werklozen en andere daarmee gelijkgestelde categorieën.

³ Project: Arbeidsmarktmobiliteit. Ontwerpen meetinstrument, Programma Sociale Cohesie. Dit is een onderzoeksprogramma van de federale Belgische overheid, georganiseerd en beheerd door de Diensten voor Wetenschappelijk Onderzoek.