Twintig jaar monitoring van werkbaar werk (2004-2023): de kwaliteit van jobs in Vlaanderen in kaart

De sociale partners in de Sociaal-Economische Raad van Vlaanderen (SERV) dragen al vele jaren de boodschap uit dat kwaliteitsvolle banen nodig zijn om werknemers duurzaam inzetbaar te houden en langer doorwerken haalbaar te maken. Met het Pact van Vilvoorde werd in 2001 een eerste aanzet gegeven om via monitoring de vinger aan de pols te houden. Met verschillende akkoorden blijven de sociale partners het belang van kwaliteitsvol werk als opstap naar een hogere werkzaamheidsgraad benadrukken. Het meest recente is het werkgelegenheidsakkoord ‘Iedereen nodig, iedereen mee’ (SERV, 2022). Twintig jaar monitoring laat ons toe een beeld te schetsen van de domeinen waarop vooruitgang is geboekt, maar ook van deze waar de tijd is blijven stilstaan. Iets meer dan de helft van Vlaamse werknemers en de zelfstandige ondernemers heeft in 2023 werkbaar werk. Zij worden met geen enkel van de vier werkbaarheidsknelpunten geconfronteerd: werkstressklachten, motivatieproblemen, onvoldoende leermogelijkheden of problemen in de werk-privécombinatie. Voor zelfstandige ondernemers is dit een verbetering ten opzichte van de nulmeting in 2007. Bij de werknemers is de situatie ten opzichte van 2004 ongewijzigd gebleven. Werkstressklachten blijven voor beide groepen het meest voorkomende werkbaarheidsknelpunt. In 2023 kampt meer dan één op de drie werkenden hiermee. Het aandeel werknemers met werkstressklachten is toegenomen sinds de nulmeting, bij de zelfstandige ondernemers is dat niet zo. Bij zelfstandige ondernemers is een moeilijke werk-privécombinatie het op één na belangrijkste knelpunt: drie op de tien ervaart problemen om het werk af te stemmen met de privésituatie. Dat is nochtans al een verbetering ten opzichte van 2007. De werkbaarheidsmonitor verzamelt ook gegevens over een aantal risico’s in de arbeidssituatie. Het aanpakken van deze risico’s vormt een belangrijke sleutel om de werkbaarheid op te krikken. Hoge taakeisen is een belangrijke voorspeller voor werkstressklachten en problemen in de werk-privécombinatie. Motivatieproblemen en onvoldoende mogelijkheden om bij te leren, vinden vooral hun oorsprong in routinematig werk. Een adequate ondersteuning door de directe leiding heeft dan weer een sterk positieve invloed op alle werkbaarheidsaspecten.