Welke bedrijfstakken kraken onder demografische druk? Een vergelijking Wallonië - Vlaanderen

De impact van de demografische veranderingen op de arbeidsmarkt is onvoldoende bekend. De meeste prognoses blijven beperkt tot de bevolking in haar totaliteit en de verhouding van bijdragende actieven versus niet (langer) actieven.

Veel minder aandacht gaat uit naar de snelheid waarmee en de mate waarin ontgroening en vergrijzing de omvang en samenstelling van de bevolking op arbeidsleeftijd treffen en de afstemming tussen vraag en aanbod op de arbeidsmarkt onder druk zetten. De gevolgen van de interne vergrijzing van de beroepsactieve bevolking zijn evenmin bekend. Zo wordt zelden stilgestaan bij de omvang van de vervangingsvraag die hierdoor ontstaat – we doelen hiermee op de vacatures die ontstaan door een toename in (vervroegde) pensionering en andere vormen van definitieve uittrede uit de arbeidsmarkt. Evenmin gaat veel aandacht naar het sectorale niveau. Bedrijfstakken verschillen onderling nochtans sterk op het vlak van demografische samenstelling en bijgevolg ook in kwetsbaarheid voor processen van ontgroening en vergrijzing. Verder is het opvallend dat regionale verschillen vaak over het hoofd gezien worden. De meeste lezers zullen al wel eens gehoord hebben dat de vergrijzing Vlaanderen harder zal treffen dan Wallonië. Maar wat betekent ‘harder treffen’? Gaat het enkel om een verschil in snelheid van een in omvang vergelijkbaar effect (uitstel)? Is ook het peil van vergrijzing duidelijk verschillend? Zijn die verschillen voldoende substantieel om te concluderen dat de vergrijzing in het Waalse arbeidsmarktbeleid minder aandacht moet krijgen (afstel)?

In dit dossier geven we enkele eerste antwoorden. We schetsen eerst de demografische evolutie van de bevolking op arbeidsleeftijd in Wallonië. Om de cijfers in een juist perspectief te plaatsen, vergelijken we de Waalse foto met de dynamiek in het Vlaams Gewest en het Brussels Hoofdstedelijk Gewest. In een tweede stap kijken we naar de individuele bedrijfstakken. We zullen aantonen dat sommige bedrijfstakken de gevolgen van de demografische druk sneller en harder zullen voelen dan andere. We kijken daarbij naar hun kwetsbaarheid op korte termijn. In een derde stap kijken we naar enkele mogelijke remedies en de benodigde differentiatie naar regio.