Wie valt door de mazen van het net? Een analyse van het (niet-)gebruik van de sociale zekerheid en sociale bijstand tijdens de coronacrisis

De coronacrisis zorgde ervoor dat veel mensen niet meer op eenzelfde manier konden werken als voor de gezondheidscrisis. Om de economische impact van de pandemie te beperken, versoepelde de Belgische federale overheid onder andere de tijdelijke werkloosheid voor werknemers en het overbruggingsrecht voor zelfstandigen. Bestaand onderzoek toont de effectiviteit van die maatregelen aan, hoewel groepen die al kwetsbaar waren op de arbeidsmarkt zwaarder werden getroffen. Het is echter nog niet duidelijk of er groepen zijn die op geen enkele manier van de sociale zekerheid of de sociale bijstand gebruik konden maken en dus door de mazen van het net vielen tijdens de crisis. Deze groepen kunnen beschouwd worden als onderbeschermd. Dit artikel komt hieraan tegemoet door de mate van onderbescherming, de kenmerken van de onderbeschermden en de sociale zekerheids- en arbeidsmarkttrajecten van de onderbeschermden in kaart te brengen. We maken hiervoor gebruik van een unieke koppeling van administratieve gegevens van alle openbare instellingen van de sociale zekerheid voor de periode 2020-2021. De resultaten tonen dat het Belgische sociale zekerheidsvangnet relatief performant bleek: van de werkenden voor de coronacrisis glipte 3,5% door de mazen van het net voor minstens één kwartaal. Echter, de onderbeschermden hebben een kwetsbaar sociaal-economisch profiel. Het zijn voornamelijk jongeren, personen die in Brussel wonen of in het buitenland geboren zijn, personen uit huishoudens met een lage werkintensiteit, deeltijdse werknemers en personen die tewerkgesteld zijn als arbeider of in een kleinere organisatie. Zelfstandigen bleken eerder voor langere duur onderbeschermd. Uit de trajecten van de onderbeschermde groep blijkt dat de grootste groep een relatief ongunstig traject doorliep, waarbij men de pandemie eindigde in een staat van onderbescherming. De resultaten stellen ons in staat aanbevelingen te formuleren om het beleid bij toekomstige crisissen te verbeteren.